Het Buurtje

Soms vergeet ik wel eens waarom ik zo van wandelen in Den Haag hou.

Na vandaag is het mij weer helemaal duidelijk. 

Het gaat over de Schilderswijk. Een deel van de Schilderswijk wat grenst aan het Oude Centrum.

Als je op de Hoofdskade en Groenewegje loopt, loop je precies op die grens. Als je rechtsaf gaat zit je in de Schilderswijk.

Als je linksaf gaat (Zuidwal), in het Centrum.

Rechtsaf wordt je geconfronteerd met verpauperde, goedkope, smakeloze appartementen.

Linksaf met oude, stijlvolle, gerenoveerde huizen.

Het contrast kan bijna niet groter. 

Ik loop de Jan Lievensstraat in.

In de Schilderswijk hebben de straten namen van schilders. Dat is tenminste nog iets.

Verrassend dat hier boven de straatnaam een schilderij pronkt van de schilder.

Klein stukje geschiedenis van de Schilderswijk

Tot in de 19e eeuw bestond het gebied van de Schilderswijk uit weilanden (de Zusterpolder), die werden bemalen door de Zustermolen en de Gortmolen. Het gebied behoorde tot het grondgebied van Rijswijk en was grotendeels onbebouwd, alleen langs de Zuidwal en het Groenewegje stonden wat huizen. In 1841 werd er een buurtje gebouwd met de naam ‘het Rode Dorp’. Dit buurtje lag net buiten de rand van de toenmalige stad, het was gebouwd door de ‘Maatschappij van het Nut’ en bedoeld om asocialen te huisvesten en heropvoeden. In 1985 is het Rode Dorp gerenoveerd, maar deze renovatie was zo slecht uitgevoerd dat de huizen in 2010 alsnog gesloopt dreigden te worden. De verantwoordelijke Woningcorporatie Staedion besloot de huizen niet te slopen, maar op te knappen voor studentenhuisvesting. Deze renovatie is begonnen in 2011 en is inmiddels voltooid.

Ergens staat een raam open en hoor ik harde muziek op deze stille zondagochtend.

Dekens en lakens hangen over de balustrade. Op het moment dat ik een foto neem komt er een brede man naar de deur toegelopen. Ik maak dat ik weg kom. 

Troosteloze huizenblokken omringen mij. Ik vraag mij af welke kant ik op zal lopen. In de verte zie ik wat groen. Laat ik daar naar toegaan.

Tot mijn verrassing kom ik op een plein met een mooi en goed verzorgd plantsoen. Het Hannemanplantsoen. Er zijn zelfs een paar heuvels gecreëerd. Het plantsoen wordt afgescheiden door een grote muur. Ik loop daar naar toe. Want er lijkt iets te hangen op die muur.

En inderdaad, er hangen grote afbeeldingen van vroeger. Het gaat over honderd jaar Schilderswijk. Foto’s van voor, tijdens en na de oorlog.

Deze mannen in pak kijken allemaal recht de lens in. Ze zien er netjes uit. Een enkeling heeft een paraplu naast zich. Achter hen staat een groot gebouw. Ik vraag mij af wie deze mannen zijn.

Verder zijn het veelal situaties waarin mensen arm zijn. Ik blijf lang staan en bekijk elke foto zorgvuldig. 

Deze familie woont in een vervallen huis. Ramen zijn eruit. En de tuin staat vol met troep. Het zou mij niet verbazen als deze foto tijdens de oorlog gemaakt is.

Hier is een vrouw spullen aan het wassen. Wat ze wast kan ik niet goed zien. Verder zie ik wat posters met langharige types aan de wand. Zou deze foto in de zestiger jaren zijn gemaakt?

Ik zeg tegen een passerende vrouw hoe bijzonder ik deze foto’s vind. Zij zegt gehaast ja en loopt naar de container om haar afval te lozen. Als ze terugkomt zie ik haar in een auto stappen. Misschien woont ze hier niet.

Van deze foto wordt ik niet vrolijk. Hier graven twee mannen en twee kinderen een kuil, terwijl een enorme mensenmassa staat te kijken. Ook zie ik twee op politiemensen lijkende personen in een zwarte lange glimmende jas staan te kijken. Ik krijg het akelige vermoeden dat deze mensen hun eigen graf aan het graven zijn tijdens de oorlog.

Deze foto is begroeid met klimop. Het is lastig te zien wat er zich afspeelt. Maar het lijkt een kar met vodden. Misschien dat die langs de huizen ging om vodden op te halen?

Ik loop om de muur heen om te kijken wat erachter zit. Ik verwacht een sportschool.

Maar temidden van de vele troosteloze huizenblokken waar ik doorheen ben gewandeld loop ik zo een sfeervol historisch uitziend buurtje binnen. Een buurtje wat doet denken aan een hofje.

Bloemen en planten voor de deur, houten kozijnen, torentjes, smalle straatjes, lage huizen.

Opeens lijkt het alsof ik niet meer in Den Haag ben. Maar in een wijk van een klein sfeervol stadje. Een stadje in een stad.  En dat in de Schilderswijk!

Ik zoek wat informatie over deze wijk en dan val ik in een nog grotere verbazing: ik sta hier midden in een wijk die eind negentiende eeuw gebouwd is voor de arme joden uit Den Haag. 

In de negentiende eeuw was er een vrij grote Joodse gemeenschap in Den Haag; veel mensen woonden in ‘De Buurt’, het gebied achter de Nieuwe Kerk aan het Spui, tussen de Stille- en Amsterdamse Veerkade, de Gedempte Burgwal en de Gedempte Gracht. Het was een arme wijk en grote gezinnen woonden er vaak in kleine krotten. Gezinnen met soms veertien kinderen. Nadat twee cholera-epidemieën hier hard hadden toegeslagen, ontstond het plan betere huizen te bouwen voor arme Joden. Het werden er tweehonderd in het Van Ostadebuurtje, maar die werden lang niet allemaal door Joden bewoond.

Deze huizen werden de ‘Van Ostadewoningen’  genoemd. Nu heet het hier Wijnand Esserhof.

Het complex Van Ostadewoningen staat op de Monumentenlijst van de gemeente Den Haag vanwege ‘de schoonheid, de architectuurhistorische en sociaalhistorische waarde, waarvan de opzet als “Stadje in de stad” in Nederland uniek is’.

Op enkele gevels is nog een davidster te zien. 

Veertienduizend van de zeventienduizend Haagse joden die voor de oorlog hier leefden zijn in de Tweede Wereld Oorlog omgekomen.